Cunitaanka Qaadka, Cabitaanka Sigaarka iyo Khamrigu Waxa ay Wax Yeelo u Gaystaan ILmaha Caloosha ku jira *Uur-Jiif-ka*
Caanaha Naaska Hooyadu waa Caafimaad…..Caanaha naaska hooyadu ma jiraan caano kale oo la barbardhigi karaa ee taa ha la ogaado.
Waalid kastiba waxa uu jecelyahay in uu dhalo caruur caafimaad qabta. Waxa kale oo ay jecelyihiin in caruurtoodu ay ku noolaadaan caafimaad wanaagsan. Caruurta oo hesha caafimaad joogta ah, waxa ay qayb weyn ka qaata caanaha naaska hooyada oo loogu dadaalo inta ay yaryihiin
Cunitaanka Qaadka, Cabitaanka Sigaarka iyo Khamrigu waxa ay wax yeelo u gaystaan ilmaha Caloosha ku jira
Culumada aqoonta u leh caruurta iyo dumarka waxay sheegeen in daryeelka hooyada iyo ilmaheeda la bilaabo marka hooyadu ay uurka yeelato taa soo wax weyn ka tari doonta nolosha dambe ee ilmaha ha ahaato xag caafimaad, xag koritaan iyo caqli-ba. Europe iyo Waqooyiga America in ka badan 85% haweenka uurka leh waxay doortaan in ay naaska nuujiyaan caruurtooda.
Maxay caanaha naaska ku fiican yihiin?
Caanaha waxaa naaska hooyada ku abuuray Ilaah (Subxaana watacaala) wuxuuna kaamil uga dhigay wax alla wixii nafaqo iyo difaac uu u baahnaan karo ilmuhu.
Hadaba ma jiraan caano kale oo la barbardhigi karo caanaha naaska. Caanaha boodhaha suuqa laga helo waxaa isku daray ama isku qasay banii\’aadam waxaana khalad ah in la aamino Xayeysiiska ka socda TV-yada ama Idaacadaha ee Suuqa loogu Caano Boodhaha.
Ma ogtahah akhristiow in caanaha naaska hooyadu ay la socdaan hadba ilmuhu inta uu jiro. haddii hooyadu ay dhasho ilmo dhicis ah naaska hooyada wuxuu soo saarayaa caano ku haboon ilmaha dhiciska oo ay ku badan yihiin nafaqo buuxin karta baahidiisa. Sidaas oo kale, haddii hooyadu ay dhasho ilmo dhamays ah (sagaal bilood) naaska wuxuu soo saaraa caano dambar ah (colostrum) oo nafaqo ka buuxdo kuwaasoo diyaariya habka dheefshiidka ilmaha, ilaalisana sonkorta dhiiga iyo unugyada difaaca (antibodies) oo ka ilaaliya infection-ka iyo iwm.
ilmaha nuuga ama jaqa naaska hooyadood way ka caafimaad badan yihiin kuwa aan nuugin naaska. Cadurrada ku dhaca caruurta sida Qofac-dhererka (Broncites), infection-ka dhegaha, shubanka iyo mataga iyo iwm way ku yaryihiin ilamaha naaska nuuga marka loo barbardhiga kuwa aan nuugin naaska.
Faa\’iidada caanaha naasku ay leeyihiin waxa kale oo ka mid ah in maalmaha kulaylaha ah, caanaha hooyada ay ku badan yihiin biyuhu sababta oo ah ilmaha oo u baahan biyo badan kulayl-ka awgii iyo in laga ilaaliyo Ilmaha dihaydareeshan (dehydrated) ama qalayl.
Sidaas oo kale xiliga qaboobaha caanaha naasku waxa ku badnaayaa baruurta (fats) oo ka ilaaliya ilmaha qabowga.
Faaidooyinka kale ee nuujita naasku aad ayey u badan yihiin waxaana ka mid in marka hooyada nuujiso ay ka bogsan ogtahay dhibaatada dhalida sababto ah nuujinta oo caawisa in ilmagaleenka oo ku soo laabto heerkiisa hore inta ayaanu ilmaha kale gelin.
Hooyada nuujisa ilmaheeda naaska waxaa ka yaraada dhiig (anemia) sababto oo ah iyada oo caadiyan aanay dhicin tani, waxay dhalisaa inta badan in hooyadu aanay uur qaadin inkasto ay jiraan dumar qaadi kara uur.
Waxaa kale oo la sheegay in hooyada nuujisa ilmaha naaska ay adag tahay in uu ku dhaco kansarka naasuhu. Taa waxaa sii dheer in hooyada nuujisa ay ka werwerin in xili xun caano boodhe ay diyaariso ama qabato suuqa si ay u soo iibsato caano boodhe. Tan kale naas-nuujinta waxay abuurtaa jecayl, naxariis iyo isu dhawaansho ka dhex abuurma hooyada iyo ilmaha taas waarta mudo dheer. Waxaa baadhis lagu ogaaday in caruurta nuugta naaska ay ka naxariis badan yihiin kuwa aan nuugin.
Nafaqaynta hooyada waxay qayb xoog leh ka qaadataa koritaanka ilmaha sababto ah haddii hooyadu cunto cuno nafaqo leh waxay u gudbinaysaa ilmaha. waxa kale oo jira in hooyada cunta Qaadka ama cabta sigaarka, darooga ama aalkolada in ay u gudbinayso ilmaheeda taa soo laga yaabo in ay dhasho ilmo maskaxda wax ka qaba ama aan caadi ahayn.
Waxa wanaagsan in marka ay hooyadu uur yeelato in ay iska joojiso wax alle wixii mukhaadaraad ah ee u keeni kara dhibaato iyada iyo ilmaheeda.
Waxaa kale oo muhiim ah aabaha sigaarka caba in aanu ku cabin guriga sababto ah waxa uu wax yeeli karaa ilmaha ay sido hooyada uurka leh…… sababta oo ah waxay neef ahaan u qaadanaysaa qiiqii sigaarka waxaana afka qalaad lagu yiraahdaa second hand smoking.
Waxa soo Tarjumay soona habeeyey: Osman Abdillahi Sool….Freelance
Journalist. Copenhagen.
E-mail:Â sooldhuub@htmail.com
