Xukun qarqoshkii jiray qarniyo ka hor iyo xukunka
Silaanyo,waa kanuhu manuhu.by M. M Duale.(Gadhane)
Qalibka Bismillaahi raxmaani raxiim wabihi nastaciinu
Qarqoosh waxuu ahaa nin taliya oo qarniyadii hore ku noolaa Geeska Afrika .
Qisooyin badan oo cajiib ah iyuu lahaa oo aan laga dabaalan Karin hadii laysgu
in lagawada sheekeeyo. Qarqoosh, wuxuu ahaa nin umadu aad u jeclayd intii
aanu ku fadhiisan kursiga iyo boqortooyadiisa. Bulsho mala xumaysatay ayay
noqotay bulshadii uu xukumayay Qarqoosh sida ummadda reer somaliland u
mala xumaysatay dawlada Silaanjo. Waxuu ahaa geed ismariye isu ekaysiiya
hugaamiye cadaali ah oo daacad ah oo jecel horuumarka bulshada sidaasana
kursiga loogu calfay sidii Silaanyo oo kale.
Markii kursiga uu isku hubsaday ayuu noqday sida qalibka ah nin lasoobaxa
sawirkiisa dhabtaha, wax waliba asal koodii bay ku noqdan. Qarqoosh waxa uu
xukumaa oo dhami waxaay u dhici jireen cadalad daro. Waxaan jecelahay in
aan xusuusiyo bulshada Somaliland siddii uu wax u xukumi jiray hugaamiye
Qarqoosh.Waayo xukun walba iyo dhacdo walba waxaa ka hadha cibrooyin.
Bulshaday u taal inay isu cabiran oo kala soo baxan xikmada ku jirta xukunkan
Silaanyo ee bulshada Somaliland ku habsaday iyo xukun qarqooshka geeska ku
habsaday qarniyadii hore sida ay isushabahaan. Waxaan leeyahay waa
KANUHU MANUHU.
Malin malmaha ka mid ah ayaa nin muduci a u yimi waxuu ku yidh, boqor nin
baan ceel isugu nimi wuu ii xoog sheegtay oo wuu ii diiday in aan ka cabo
ceelka umada ka dhexeeyay nabaradaana wuu igadhsiiyey. Dameer baan watey
oo aan rabey in aan ceelka ka waraabiyo dameerkiina dabadii ayuu ka jaray.
Marka waxuu iga galay denbiyo badan 1-aniga nabaradan ayuu i gadhsiiyey, 2-
ceelkii umadu lahayd wuu ii diiday in aan ka cabo, 3-Dameer kaygiina dabada
ayuu jary.
Qarqoosh ninkii la dacweeyey ayuu u yeedhay. Waxuu waydiiyay madigaa
falkan galay?. Waxuu yidhi anigaa galay waan khaldamay waayo waxaan
moodayey in uu u shaqeeyo nimankan shuftada ah ee ka soo horjeeda
xukunkaagan Qarqoosh, boqorow halay cafiyo ayuu yidhi dambiilihii. Qarqoosh
waxuu yidhi xukunka go’aankiisa berito ayaad maqlidoon taan.
M. M Duale (Gaadhane), Birmingham UK Page 1
Xukun Qarqoosh: Halay dhagaysto! waxaan ridayaa xukun Qarqoosh!
Meeyay ninkii falkan geystay ee dabada jary dameerka. Waxuu yidhi boqor
xadir, waan jooga. Waxuu yidhi dameerka ka xayso oo haayso inta dabadu u
soo baxayso. Malinta dabadu u soo baxdona waxaad u soo celisaa ninkan
muduciga ah oo ah kii lahaa dameerka. Mudada aad haysona inkastaba ha
gadho e waad mana facadsan karta oo rarankartaa. Deg deg haloo fuliyo waa
xukun Qarqoosh, dubihii bu miiski ku dhuftay. Kiisku wuu xidhan yahay!
Malin malmaha ka mid ah nin muduci ah ayaa u yimi waxuu ku yidhi boqor
wiil yar oo aan dhalay oo sadex malmood jiray ayaa nin ordaya ganaca iskaga
tagay dabadeedna wuu dhintay. Qarqoosh ninkii la dacweeyey ayuu u yeedhay
waxuu waydiiyey madigaa galay falkan? Waxuu ku jawaabay aniga galay.
Sababtoo ah ninkii shuftada ahaa ee ka soo horjeeday xukunkan Qarqoosh ee
hebel,baa mindi igu bacsanayey oo aan ka cararayey. Aqalkii wiilku joogay
baan soo galay aniga oo cararaaya. Kadibna wiilkii baan isku taagay wuuna
dhintay.
Xukun Qarqoosh: Waxuu yidhi oday Qarqoosh, halays dhegaysto waxaan
ridaya xukun qarqoosh! ninkii dhegaysan waaya dhego dhaadheer oo uu wax ku
dhegaysto baan u samayn. Meeyay ninkii falkan geeystay,waxuu yidhi xadir
boqor waan jooga gabdhan aad ilmaheeda dishay kaxayso. Waqti kastaba ha
gaadhe, malinta ay kuu dhasho inan,ayaay kaa soo wareegaysa iyada iyo
inankuba oo aad ku soo wareejinaysa muducigan soo dacwoday ee inanka yari
ka dhintay ee dhibanaa ah. Gabadhuna yanay kaa soo caban deg deg halo fuliyo
waa xukun qarqoosh! dubihii ayuu miiska ku dhuftay kiiskiina waa xidhmay.
Hadhow baay macaaradkan xunxuni odhanayaan isagu waxba ma xukumo ee
cid kale baa naxukunta oo aay masakiintan ii shaqeeya iyo xaaskaygaba dusha
ka saarayan waxaas oo lib ah. Miyaanu cadaalad la yaqaan kiiskani u dhicin.
Yaanan maqlin qarqooshcadaali maaha!
Malin malmaha ka mid ah ayaa nin dacwoonaya u yimi oday Qarqoosh, waxuu
ku yidhi boqor nin tuug ah ayaa walalkay raqabada ka jebiyey, kadibna wuu
dhintay walalkay. Sidii cadadu u ahyd ninkii la dacweeyey ayuu u yeedhay
waxuuna ku yidhi madiga falkan geeystay aniga geeystay buu ugu jawabay.
Sababtoo ah guri baan u dhacay oo tuug baan ahaa ninkii guriga lahaa baa igu
kacay. Daaqad baan ka booday guriguna fooq buu ahaa nin hoos taagnaa fooqa
baan ku dhacay kabacdi raqabadii buu ka jabay wuuna dhintay.
Xukun Qarqoosh: Meeyay ninkii walalkii dhintay!. Boqor xadir. Sifiican ii
dhegayso. Tuugan walalka raqabada ka jebiyey waxaan taagayaa halkii
walaalka tagnaa. adiguna halkii uu kaga soo boday kaga soo bood si aad qoorta
M. M Duale (Gaadhane), Birmingham UK Page 2
uga jebisid tuugan wallaalka qorta ka jebiyey ee nacaska ah. Ninkii baa yaabay
oo afka gacanta saray waxuu ku yidhi oo haddii aan ku soo bodo oo qortii jabi
weeydo ka waran boqor. Waxuu ku yidhi inta qorta aad ka jebinaysid sidaas
baad ugu soo bood boodaysa inkastaba ha gadho. Hadana waxuu yidhi oo boqor
haddii aniga wax i gadhan ama aan qoortaba ka jabo sidii walalkay uga jabay ka
waran. Boqorkii intuu durtaba cadhoday buu yidhi waxuu hadal badana ma
macaaradkii xunxumaa ayaa ka dhex hadlaya dee nolashaan kugu aasaya.
Dubihii buu ku dhuftay miiska; kiiskaasina wuu idhaafay sifiicana wuu u
dhacay oo cadalad kusalaysan.
waxaaynu wada ogsoonahay xukunkaa Qarqoosh dadbaa ku noola, mudo badan
bayna maaraynayeen sidii aay isaga tuuri lahaayeen. Dunidana wuu ka jira mid
kasoo kale ahi. Waxaa loobahanyahay sii loomaarayn lahaa. Somalilandna
maanta xukunkan ka taagani waxba kama gedisna Xukun Qarqoosh.waana
karbaash mina laahi ah. LAAYA QAYARU LAAHU MA BIQOWMIN
XATAA YAQAYARUU MA BI’AN FUSIHIM.
M. M Duale (Gaadhane), Birmingham UK Page 3
