Xuskii 18 May ee bariga London oo reer Somaliland oo
beel tidhi anagaa min qaban qaabada ilaa daadihinta cidi
Tan iyo intii maamulka Somaliland gacanta u galay xisbiga kulmiye ee gadhwadeenka
ka yahay wasiir xirsi iyo cago baruurada ku xeersan oo aan aqoon maamul iyo maadi oo
badnayn lahayn hase ahaate dalka dib ugu soo celiyay (qabyaalad iyo cunsuriyad) oo
ah waxa kaliya ee ay ku wanaagsan yihin, lana wadaagaan caqliyadii dadkii ka horeeyay
intii aan rasuulka naxariis iyo nabad galyo kor kiisa ha ahaatee la soo saarin oo ku
salaysnayd ila qabiil ma tahay iyo siday u fikiri jireen ayaa manta ah garashada dalkeena
lagu maareeyo
Sida hadda reer Somaliland ugu soo muuqanaysa maalinba maalinta ka danbaysa oo ah
in dalkii galay gacan aan aamin ahayn oo kala garan la’a in xil qaran loo igmaday iyo
inuu dooyaysi ku fadhiyaan yiroowe, rumaysana la’ sidoo kale nasiibka ilaahay siiyay ee
ah maamulida dalkan iyo dadkan daacada ah ee reer Somaliland
Haddaba isagoo maamulku ka duulayo qabyaalad xukunka iyo dharginta beesha ooman
oo sidan maqaal hore ku soo sheegay il kaste oo dhaqaale gacanta loo galiyay nin ka soo
jeeda beeshan ayaa mantana xuskii 18 May tidhi ciddina na soo garab joogsan mayso.
Ka hor inta aanan u galin dulucda qoraalkan waxaa jecelahay inaan akhristayaasha
dib xasuustooda ugu celiyo in hab dhaqanka maamulkani yahay in meel kaste oo ay
madax ka yihin la haqab tiro inta ay isku beel yihiin iyo xubnahoogan tirsan ee is wada
garanaya yaraanta awgeed iyo sidoo kale haddi la waayo la siiyo cidda ay dhaleen ama
xidid ay yihiin.
1- Haddii aad ka bilawdo maamulka dalka cidda ugu saraysa waxa u ku
kooban yahay qoyska madaxtooyada iyo adeerkood (xirsi). Waa marwada
madaxwaynaha iyo wiilkay sodohda u tahay (Morgan) ama loo yaqaan xidid
ku xoolow, halka dawladii madaxwayne Rayaale lagu xaman jiray in maamulka
dalka xukumaa yihin dad ayna isku beel ahayn madaxwaynihii hore.
2- Wasaarada maaliyada oo laga wada caydhiyay ciddi aan beesha wasiirka
macdanta (waji-xun) meel ka soo wada jeediin. Waana wasiirka haatan u fidiyay
afar ay isku beel yihiin oo Sheffield degan martiqaadka dabaal degga Somaliland
maadaamay astuureen beentiisii iyo xoolihii lagu sheegayay.
3- Wasiirka duulista iyo hawada oo caado u noqotay kolba liista magac inu keen oo
ay ku xardhan yihiin tiro magac oo u adeero u yahay laguna darro wasaaradiisa
4- Maamulka tv qaranka ee Somaliland ee xaruuntiisu tahay London ayaa lagu naas
nuujiyaa tiro ay maareeyaha iyo xirsi isku dhawyihiin oo lagu tiriyo shaqaalaha
tv oo aan waligoodna ka soo xaadirin. Guud ahaan shaqalaha tvga qaranka
Somaliland ayaa 9 ay ka soo jeedan beesha xirsi iyo sidoo kale mushaar ka
qaataan halka ummadii kale ee dhamaan reer Somaliland ay ka shaqeeyaan 3 qof
oo kaliya. Waa cadadooda ee ceebtooda maaha
5- Magacii madaxwayna ku xigeenka Somaliland ayaa lagu badilay wiil yar oo aan
aqoon saxaafadeed lahayn (Muniir) balse ka shaqayn jiray makhaayad ka hor
yar intii aa maamulka kulmiye hantiyin xukunka Somaliland. Waa ayaan darro
6- Waxaa manta lagu keenay dalka UK Sooraan iyo jawaan damaanad gaadhaysa
lacag dhan 100000 oo dollar ka hor markii safaarada uk ee Ethiopia horrantii
u diiday fiisaha ilaa markii danbe xirsi lacagtii ummada uga soo saaray xoolaha
intaa leeg si ay dibada dalka ugu soo dabaal degaan . waa yaab kale
7- Guddidii maaraynta wadada ceerigaabo ee uk ayaa gabi ahaanba wax ku
kaliyaystay beesha Xirsi halka lab qof oo tarrixi jiray ay iskaga baxeen markay u
dul qaadan kari waayeen sida reeraysan ee loo wado qaadhaan ururinta iyo meel
marinteeda.
Haddaba iyadoo aan soo wadno qoraalo taxane ah oo aan kaga hortagayno
xoolahan ummadda Somaliland ee la xalaalaystay iyo maamulkan
qabyaaladaysan iyo shakhsiyaadka sida gaarka uga faa’idaysta ee dibadaha ku
wada saaqiday , ayaan jeclaa inaa ku tibaaxo maqaalkaygan in qaban qaabadii
xuska 18 May ay afduubeen xubno u soo soocay maamulka Somaliland.
Ssafiirka Somaliland u fadhiya UK oo maqaar saar ah kuna fadhiya xididnimo
oo ka mid ah meelaha sida waawayn dawladii afwayne iyo dawladan xirsi ay
iskaga mid yhiin, ayaa cid kale u diiday in ay la wadaagaan maaraynta iyo qaban
qaabada shirkan
Marka laga yimaado saddex xubnood oo kaliya ayaa todobada xubnood ee kale
ka soo wada jeedaan beesha madaxwaynaha Somaliland taas oo haba yaraate
codadka inta lagu daray maqaar ahaan waxba ka badili kareen.
Waxa intaa dheer in gudidan qaban qaabado haba yaraate iska diiday shir ay
la yeelatay saxaafada iyo tv yada af somaliga ku hadla inay siin doonaan wax
lacag ah haba yaraate , sidaa darteedna ay tv yada af somliga ku hadlayay ay
go’aansadeen inayna ka qayb galin,
Iyagoo ku andacoodaya lacagtan ka soo baxda waxa loo ururinayaa wadada
ceerigaabo ayaa haba yaraate lagu kalsoonaan Karin in lacagtani ay gaadhi
doonto ceerigaabo ama meel kale oo dalka ka mid ah.
Waxa xusid mudan in mamulkan reeraysan ka soo qayb gali waayay farxadii iyo
dabaaldagii calanka Somaliland lagu sudhayay degaanka Bristol iyadoo ay dalka
joogeen labada wasiir ee arimaha dibada iyo warfaafintu. waxaana sababta loo
aanayn in aan laga soo ogolaan madaxtooyda maadaamay cidda waday aan laga
dhex arkayn reerkii ayaanka lahaa.
Arintan oo ku dhalisay shacab wayniihii reer Somaliland inay dawaldani ayna
daacad ka ahayn ictiraaf raadiska , waxayna keensatay in meelo kala duwan lagu
kala xuso xuskii sanad guuraheena oo aan la filayn in ciddi ka soo qayb gasho
xuskan lagu qaban doono bariga London ee reerkii u ogolaan waayay in cid kale
la weheliso.
Waxa sidoo kale darran in la xuso xatta in laga diiday gudidii in la dhigo dadka
xaflada daadahaynaya cid kale oo aan beeshan ahayn, balse ahaate maamulkii
wax uu ku adkaysatay in ay daadihiyaan laba hablood oo weriye ah iskuna beel
yihiin wasiir xirsi.
Haddaba waxay tahay in dhamaan shacabka reer Somaliland ogaadaan in dalkii
u baahan yahay badbaado inta ay goori goor tahay oo aan lagu daawan hororkan
soo weeraray wixii aynu soo dhisaynay dhawr iyo labaatanka sanadood oo ahaa
sinaan, cadaalad iyo xoriyatul qawl.
Cumar Cali
 cumarcali74@yahoo.com
